Thành cổ Quảng Trị
Năm 1994, Thành cổ
Quảng Trị được xếp vào danh mục di tích quốc gia đặc biệt quan trọng. Ngày
23-3-2009, UBND tỉnh Quảng Trị quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo khu di tích
lịch sử cách mạng Thành cổ Quảng Trị có vốn đầu tư gần 200 tỉ đồng, được triển
khai từ năm 2009-2015.
Thành cổ nằm ngay
trung tâm thị xã Quảng Trị, cách quốc lộ 1A khoảng 2km về phía đông và cách
dòng sông Thạch Hãn khoảng 500m về phía nam.
Ban đầu Thành cổ
được đắp bằng đất, đến năm 1827 được vua Minh Mạng cho xây lại bằng gạch. Thành
có hình vuông, chu vi tường thành 2.000m, cao 9,4m, bao quanh có hệ thống hào,
có bốn cửa Đông Tây Nam Bắc. Sau này Thành cổ vừa là công trình quân sự, vừa là
trụ sở chính của nhà Nguyễn trên đất Quảng Trị (1909-1945). Năm 1972, trải qua
81 ngày đêm Thành cổ như một túi bom của kẻ thù. 81 ngày đêm, từng giờ từng
phút trôi đi là biết bao mất mát, biết bao máu xương trộn lẫn với từng nắm đất
nơi đây Thành cổ bị san bằng, chỉ còn sót lại một cửa phía đông.
Đến nay, trên
những bức tường thành vẫn còn chi chít mảnh bom đạn. Qua một chiếc cầu bắc qua
con sông nhỏ dẫn chúng tôi đến cổng thành vào bên trong. Khác với tưởng tượng
của tôi, Thành cổ không có một ngôi mộ riêng nào cả. Sừng sững trước mắt tôi là
một đài tưởng niệm duy nhất giữa bốn bề cỏ non và cây xanh mơn mởn.
Tượng đài được xây
dựng khá cao, hình tròn tượng trưng nấm mồ chung cho những người con đã vĩnh
viễn nằm lại nơi đây. Bước lên đài tưởng niệm, du khách có thể nhìn được toàn
cảnh Thành cổ. Tượng đài tạo ra một thế lưỡng nghi, trên là phần dương, dưới là
phần âm. Phần dương có một lỗ thông từ dương xuống âm và hai nửa vầng trăng
khuyết. Nó như diễn tả triết lý kinh Dịch: Trong âm có dương và trong dương có
âm.
Phía bên dưới là
phần âm, bên trong phần âm có đặt hành trang người lính (mũ và balô). Phần
dương hướng lên trời với một cây Thiên mệnh. Nó có ý nghĩa đưa linh hồn các
chiến sĩ đến sự siêu thoát trên thiên đường. Cây thiên mệnh đó xuyên qua ba áng
mây tượng trưng cho: thiên, địa, nhân.
Phía trên cây
thiên mệnh có một ngọn nến, tượng trưng cho ánh hào quang tỏa sáng nơi nơi. Và
cũng là để nhắc nhở thế hệ sau luôn nhớ đến công lao trời biển của cha ông
mình. Dưới tầng mây cuối cùng có hình tượng trưng cho ba bát cơm cúng người đã
khuất. Điều đặc biệt là ngoài vòng tròn có gắn 81 tờ lịch, thể hiện 81 ngày đêm
chiến đấu ác liệt giữ Thành cổ của quân giải phóng.
Từng đoàn người
bước lên dâng hương, hoa tưởng niệm. Khúc mặc niệm vang lên là lúc thiêng liêng
nhất, không ai cầm nổi nước mắt.
Khi cô hướng dẫn
viên đưa chúng tôi đến Bảo tàng Thành cổ, tôi không khỏi xúc động trước những
di vật còn lại nơi đây. Là thế hệ trẻ, chưa một lần biết đến khói lửa chiến
trường. Nơi đây còn minh chứng cho quá khứ hào hùng của dân tộc.
Những lá thư nặng
lòng của người con gửi về quê mẹ, tinh thần lạc quan của các chiến sĩ trẻ với
những nụ cười ngời lên trong bom đạn... Những dòng nhật ký của liệt sĩ Nguyễn
Kỳ Sơn viết trước lúc hi sinh khoảng một tuần: "19-8-1972: Ngày mai tôi
giáp trận. Ác liệt, đấy là một điều tất nhiên của chiến trận. Rất có thể rồi
đây tôi sẽ ngã xuống.
Không can gì, đấu
tranh là phải đổ máu. Có máu mới có màu đỏ, có chiến thắng. Không sợ chết,
không sợ hi sinh, gian khổ. Cái chủ yếu là phải sống. Cuộc sống đẹp nhất là
sống trong chiến trận. Cuộc đời đẹp nhất là cuộc đời được tôi rèn". Thiết
nghĩ trong thời bình hôm nay, đó vẫn là lý tưởng sống mà tuổi trẻ hôm nay nên
noi theo: "Cuộc đời đẹp nhất là cuộc đời được tôi rèn".
Nhìn làn khói
hương nghi ngút lan tỏa ở đài tưởng niệm, tôi chợt nhớ đến những câu thơ của
cựu chiến binh Lê Bá Dương, khi ông trở lại chiến trường xưa rải những bông hoa
trắng xuống dòng Thạch Hãn:
"Đò xuôi
Thạch Hãn xin chèo nhẹ
Đáy sông còn đó
bạn tôi nằm
Những tuổi đôi
mươi thành sóng nước
Giữ yên bờ bãi mãi
ngàn năm...".
ĐỔ HUYỀN ANH
(K9 ĐH Văn hóa
Hà Nội)/ www.tuoitre.com.vn
--------------------------------------------------
Ngày 1.5.1972,
tỉnh Quảng Trị được giải phóng hoàn toàn. Quảng Trị là một địa danh được thế
giới biết đến bởi nơi đây từng là mảnh đất ác liệt nhất, mang nhiều "dấu
tích" của cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam.
Những cái tên:
Thành cổ, địa đạo Vịnh Mốc, nhà tù Lao Bảo, hàng rào điện tử McNamara, căn cứ
Cồn Tiên, Dốc Miếu... trở thành điểm đến của khách du lịch trong nước và quốc
tế.
Thành cổ Quảng trị
được xếp vào danh mục những di tích quốc gia và còn là điểm thu hút hấp dẫn
khách tham quan nhất là khách quốc tế. Thành cổ Quảng Trị nổi tiếng bởi cách
đây 35 năm đã diễn ra trận chiến ác liệt diễn ra suốt 81 ngày đêm giữa lực lượng
Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam và lực lượng Việt Nam Cộng hoà, có sự yểm
trợ với vũ khí tối tân của quân đội Mỹ hòng chiếm lại thành cổ. Mỗi tấc đất ở
thành cổ đều có bom đạn và xác người. Người dân đã coi thành cổ là vùng đất tâm
linh.
Sau giải phóng,
tượng đài tưởng niệm liệt sĩ hy sinh ở thành cổ được xây dựng. Tượng đài hình
tròn tượng trưng nấm mồ cho những người đã mất. Tượng đài tạo ra một thế lưỡng
nghi, trên là phần dương, dưới là phần âm. Phần dương có một lỗ thông từ dương
đến âm và hai nửa vầng trăng khuyết, thể hiện dương có âm và âm có dương.
Trong phần âm có
đặt hành trang người lính (mũ và balô), phần âm hướng lên trời, một cây thiên
mệnh với ý nghĩa đưa linh hồn các liệt sĩ lên chốn thiên đường. Cây thiên mệnh
xuyên qua ba áng mây thể hiện: Thiên (trời), địa (đất) và nhân (người).
Phía trên cây
thiên mệnh có một ngọn nến tượng trưng ánh hào quang toả sáng, dưới tầng mây
cuối cùng có gắn hình tượng chung cho ba bát cơm cúng người đã khuất. Ngoài
vòng tròn có gắn 81 tờ lịch, thể hiện 81 ngày đêm chiến đấu ác liệt giữ thành
cổ của các chiến sĩ quân giải phóng. Phía dưới tượng đài làm theo hình bát quái.
Nhân kỷ niệm 35
năm Ngày giải phóng tỉnh Quảng Trị, Ngân hàng Công thương VN đã hỗ trợ kinh phí
để xây dựng tháp chuông (quả chuông nặng trên 7 tấn, trị giá gần 4 tỉ đồng).
Tháp chuông được
đặt tại quảng trường từ thành cổ đến bờ sông Thạch Hãn, được khánh thành vào
sáng ngày 29.4.2007; để đến ngày lễ, ngày rằm, tiếng chuông vang lên, siêu
thoát linh hồn các liệt sĩ đã hy sinh.
Quảng trường đã
nối liền không gian giữa thành cổ và dòng sông Thạch Hãn - dòng sông nghĩa
trang. Dòng sông này là nơi yên nghỉ của không biết bao nhiêu chiến sĩ từ bờ
bắc vượt sông vào thành cổ để chiến đấu.
Hàng năm, cứ đến
ngày 30.4 hay ngày 27.7, nhân dân ở đây lại thả những bó hoa xuống dòng sông để
tưởng nhớ các liệt sĩ. Tưởng nhớ đồng đội đã không trở về, một người lính chiến
đấu bảo vệ thành cổ đến bên dòng sông, thả hoa, rót chút rượu xuống dòng nước
và viết: Đò xuôi Thạch Hãn xin chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi nằm/ Những
tuổi đôi mươi thành sóng nước/ Giữ yên bờ bãi mãi ngàn năm".
Nguồn : Quảng Trị/http://www.tourdulichvietnam.com/
----------------------------------------------
Người
trở về từ Thành Cổ Quảng Trị
TP- Một sáng mùa
hè năm 2005, sau ba mươi tư năm, kể từ ngày những sinh viên trẻ măng rời Hà Nội
vào chiến trường máu lửa, có một người cựu chiến binh - thương binh đến trồng
bên mộ liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc hai cây bạch đàn.
Đây loài cây mà
Nguyễn Văn Thạc yêu thích, được nhắc tới nhiều lần trong những trang nhật kí
Mãi mãi tuổi hai mươi. Anh là đồng đội, nhập ngũ cùng ngày với Nguyễn Văn Thạc
(6/9/1971), nhưng may mắn hơn, anh đã có cơ hội đi tiếp vào “chảo lửa” Quảng
Trị, có mặt trong 81 ngày đêm khốc liệt và bi tráng của Thành Cổ trong mùa hè
đỏ lửa năm 1972.
Người cựu chiến
binh đó là ông Nguyễn Quốc Triệu, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Y tế,
nguyên Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội.
Trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ, đấu tranh thống nhất đất nước, Quảng Trị là chảo lửa tiếp tuyến
giữa hai miền Nam - Bắc, nơi đụng độ quyết liệt giữa ta và địch. Người ta ước
tính rằng, cứ mỗi mét vuông đất ở Quảng trị phải hứng chịu 250 kg bom pháo. Số
lượng đạn bom của kẻ thù dội xuống Quảng Trị có sức công phá bằng 7 quả bom
nguyên tử mà Mỹ đã ném xuống Nhật Bản năm 1945.
Tính riêng ở Thành
Cổ, trung bình một chiến sĩ giải phóng phải hứng chịu 100 quả bom, 200 quả đạn
pháo. Có ngày địch xả vào Thành Cổ 5.000 quả đại bác, vài chục lượt B52 quần
đảo.
Cho đến nay, chưa
có con số thống kê chính xác bao nhiêu người lính đã nằm lại Thành Cổ Quảng
Trị. Có tài liệu ghi hơn một vạn, có tài liệu ghi hơn một vạn rưỡi, nhưng
tại nghĩa trang Thành Cổ chỉ quy tập được chưa đầy một ngàn nấm mộ, hầu hết là
vô danh.
Biết bao chiến sĩ
trẻ vừa rời giảng đường đại học đã mãi mãi nằm lại trong đống đổ nát của Thành
Cổ và cả dưới dòng sông Thạch Hãn. Lê Bá Dương đã viết những câu thơ yêu thương
máu ứa: “Đò xuôi Thạch Hãn xin chèo nhẹ/ Đáy sông còn đó bạn tôi nằm/ Có tuổi
hai mươi thành sóng nước/ Vỗ yên bờ bãi mãi ngàn năm”.
Máu xương của hơn
một vạn người lính đã nằm xuống Thành Cổ ngày ấy đã góp phần vào thắng lợi của
Hiệp định Paris
1973 và Đại thắng Mùa xuân năm 1975. Nhiều người trong lớp sinh viên vào tuyến
lửa năm ấy may mắn được trở về cứ mãi đau đáu với nghĩa tình đồng đội, lao vào
cuộc chiến đấu mới trong công cuộc xây dựng đất nước, gánh cả phần việc của
những đồng đội đã hy sinh.
Cùng với ông
Nguyễn Quốc Triệu, đồng đội năm ấy nhiều người hôm nay cũng đang nắm giữ các
trọng trách khác nhau như ông Đinh Thế Huynh, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch
Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập báo Nhân dân và hàng ngàn kỹ sư, bác sĩ,
tiến sĩ, nhà khoa học, nhà văn hoá… hoạt động trên nhiều lĩnh vực công tác.
Ông Nguyễn Trọng
Bường, một cựu chiến binh Thành Cổ người Quảng Trị đã rưng rưng hồi tưởng lại
trong lễ trao Kỉ niệm chương bảo vệ thị xã Thành Cổ ngày 22/12/2006 tại Hà Nội:
“Hồi đó, thấy mấy anh từ Bắc vô, anh nào cũng trắng trẻo, thư sinh, đẹp trai,
nhìn mấy anh tụi tui thấy tiếc, cứ nghĩ những người như mấy anh phải đi học,
phải là bác sĩ, kỹ sư để xây dựng đất nước chứ răng lại vô đây cầm súng chiến
đấu?”.
Vậy đó, chính lớp
chiến sĩ - sinh viên ấy đã làm nên trang sử hào hoa trong khúc ca bi tráng của
Thành Cổ Quảng Trị. Đúng như nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, khi nói về những
người lính Thành Cổ đã viết: “Những người chết không phải vì để trở thành anh
hùng mà chính là để đằng sau họ những người khác được tiếp tục sống trong tự do
và hoà bình, chết cho nhân loại sống còn và thức tỉnh”.
Không có may mắn
đi hết cuộc chiến tranh, không được tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh, nhưng
trong những thời khắc máu lửa, trong những giờ phút đối mặt với cái chết, đối
mặt với thử thách khốc liệt ấy, người lính trẻ Nguyễn Quốc Triệu cùng đồng đội
Trương Xuân Hương đã vinh dự được kết nạp Đảng tại trận (ngày 25/8/1972). Đó là
2 chiến sĩ tiêu biểu của cả Đại đội quân y, được chọn lựa sau thử thách
một chiến dịch ác liệt.
Lễ kết nạp Đảng tổ
chức ngay trong một căn hầm dã chiến ở thôn An Khê, xã Hải Thượng, huyện Hải
Lăng, Quảng Trị. Giờ phút thiêng liêng trước Đảng kỳ năm đó mãi in sâu trong
tâm trí ông: “Đồng đội ơi, sao đồng đội không về/ Vinh dự thế mà lòng son máu
ứa/ Trên nóc hầm vẫn gầm gào đạn nổ/ Ôm súng xông lên sau phút thiêng này”(thơ
Lê Cảnh Nhạc).
Về cuộc pháo kích
dữ dội khiến ông Nguyễn Quốc Triệu bị thương năm ấy, ông Ngô Thản - nguyên Chủ
nhiệm hậu cần Trung đoàn18 chiến đấu ở phía Nam Thành Cổ Quảng Trị và ông Dung-
nguyên là chiến sĩ y tá, quê Thái Bình kể lại: Đó là một ngày khốc liệt. Khi
C24 vừa được điều động đến địa điểm tập kết thì địch nã pháo dồn dập vào trúng
đội hình đại đội quân y. Căn hầm chữ A của ông Triệu và một đồng đội khác bị
quả đạn pháo gần kề cắt đứt nóc.
Cả “cái mũ” chữ A
bay đi. Ngớt tiếng bom pháo, ông Ngô Thản cùng Đại đội trưởng Phan Ngọc Sơn đi
kiểm tra thì thấy ông Triệu bị thương nặng ở ổ bụng, máu tuôn trào. Đại
đội trưởng Phan Ngọc Sơn và y tá Trương Xuân Hương cõng ông Triệu xuống xuồng
máy, cho chở ngay ra bệnh viện mặt trận ở Cam Lộ. Xuồng chở ông Triệu đi được
nửa chừng thì chết máy.
Tình hình hết sức
nguy cấp. Vết thương ở ổ bụng càng ra máu nhiều, nếu không nhanh thì tính mạng
khó qua khỏi. Vậy là các chiến sĩ quân y phải bỏ xuồng máy, khiêng ông Triệu và
các đồng chí thương binh chạy bộ 3 cây số mới tới bệnh viện mặt trận đặt tại
Cùa. Hôm đó may mắn là bệnh viện vừa được tăng cường đội điều trị của quân
y viện 103 từ miền Bắc nên anh Triệu đã được cứu sống...
Đã ba mươi sáu năm
trôi qua, trang sử bi tráng của 81 ngày đêm máu lửa ở Thành Cổ Quảng Trị vẫn
trào dậy trong kí ức những Cựu chiến binh- Người lính - Sinh viên hào hoa mà
trung kiên năm ấy. Hằng năm, cứ đến ngày 6/9 - ngày lớp sinh viên trẻ rời giảng
đường đại học vào tuyến lửa, các anh Nguyễn Quốc Triệu, Đinh Thế Huynh, Trịnh
Quân Huấn, Trương Xuân Hương, Đỗ Hán, Dương Cao Tường, Nguyễn Văn Khanh, Trần
Sỹ Lập, Hoàng Văn Dung ... và nhiều đồng đội cũ lại gặp nhau để ôn lại những kỷ
niệm chiến trường, gắng làm điều gì đó cho đồng đội, cho những người đã hy sinh.
Mãi ba mươi lăm
năm sau, ông Nguyễn Quốc Triệu mới tìm lại được đại đội trưởng Phan Ngọc Sơn
của mình, cũng là người giới thiệu ông vào Đảng, hiện đang công tác ở Hội Chữ
thập đỏ Cần Thơ. Ông Bộ trưởng tóc hoa râm khiêm nhường chào Thủ trưởng như
đang đứng giữa hàng quân ba mươi lăm năm về trước.
Người đại đội
trưởng năm nào nay tóc mây mướt gió, tâm hồn nghệ sĩ, thấp thoáng bóng dáng của
tài tử hào hoa, sống chan hòa vào cỏ cây hoa trái của bình dị đời thường. Họ
đều trở về từ Thành Cổ Quảng Trị, mỗi người một vị trí khác nhau nhưng cùng có
một điểm chung, đó là tuổi tác và thời gian không thể xoá nhòa được dư âm hào
sảng của năm tháng chiến trường gắn bó bên nhau, vào sinh ra tử, với tâm hồn
trong sáng, vô tư và tình yêu cuộc sống thiết tha của một thời Sinh viên -
Chiến sĩ.
------------------------------------------------------------------------------
Thành cổ
Quảng Trị - Du ký mùa thu
Tôi đến Thành
Cổ vào giữa trời trưa nắng nóng. Thành Cổ giờ đã trở thành một công viên lớn ở
Quảng Trị, là địa điểm tham quan của hầu hết khách du lịch có dịp ghé qua tỉnh
này. Lối đi vào khu tưởng niệm có hoa trồng bên đường rất đẹp mắt. Có lẽ người
ta cũng ít nghĩ rằng đây đã từng là một trong những chiến trường ác liệt bậc
nhất trong lịch sữ chiến tranh của nhân loại. Nơi đây đã là nấm mồ chung cho
rất...rất nhiều chiến sĩ của cả hai phía. Chính vì vậy, mặc dù giữa tiết trời
trưa hè, nhưng tôi vẫn cảm thấy một không khí lạnh lẽo, nặng nề khi đứng thắp
hương trên đài tưởng niệm.
CUỘC CHIẾN
TRONG CỔ THÀNH: Hai phần ba tỉnh Quảng Trị được hoàn toàn giải phóng vào đầu
năm 1972 là sự quyết định thắng lợi tại bàn Hội nghị Paris về chấm dứt chiến
tranh ở Việt Nam. Vì vậy, để làm thay đổi hội nghị, Mỹ - ngụy đã âm mưu huy
động tối đa lực lượng và phương tiện nhằm tái chiếm thị xã Quảng Trị mà trong
đó mục tiêu đánh phá hàng đầu là Thành Cổ.
Tại thị xã nhỏ
bé chưa đầy 2Km2 này, địch đã tập trung vào đây mỗi ngày 150 - 170 lần máy bay
phản lực, 70 - 90 lần máy bay B52, 12 - 16 tàu khu trục, tuần dương hạm, 2 sư
đoàn dù và thuỷ quân lục chiến, 1 liên đoàn biệt động, 4 trung đoàn thiết giáp
(với 320 xe tăng, xe bọc thép) và hàng chục tiểu đoàn pháo cỡ lớn...
Chỉ trong vòng
81 ngày, Mỹ- ngụy đã ném xuống đây gần 330.000 tấn bom đạn (tương đương sức
công phá của 7 quả bom nguyên tử mà Mỹ đã ném xuống Nhật Bản năm 1945). Riêng
ngày 25/7, chúng xả vào Thành Cổ hơn 5.000 quả đại bác.
Trước cuộc tấn
công cực kỳ khốc liệt đó, quân và dân Việt Nam dù số lượng không đông song với
ý chí quyết tâm cao độ, tinh thần chiến đấu kiên cường đã đánh địch bật ra khỏi
Thành Cổ và cả thị xã mà có khi "mỗi mét vuông đất là cả một mét máu".
Chiến công ở
Thành Cổ Quảng Trị đi vào lịch sử đấu tranh cách mạng của dân tộc Việt Nam những trang
hào hùng. Thành Cổ là nơi hi sinh cao quý của biết bao chiến sĩ giải phóng quân
và nhân dân Quảng Trị.
* Vị trí:
Thành Cổ Quảng
Trị nằm ngay ở trung tâm thị xã Quảng Trị, cách quốc lộ 1A khoảng 2km về phía
Đông, cách bờ sông Thạch Hãn 500m về phía Nam .
* Kiến trúc:
Khuôn viên
Thành Cổ Quảng Trị có dạng hình vuông với chu vi tường thành là 2000m, cao 94m,
dưới chân dày 12m. Bên ngoài thành có hệ thống hào rộng bao quanh. Bốn góc
thành là 4 pháo, đài cao, nhô hẳn ra ngoài. Các cửa: Tiền, Hậu, Tả, Hữu xây vòm
cuốn, rộng 3,4m, phía trên có vọng lâu, mái cong, lợp ngói, cả 4 cửa đều nằm
chính giữa 4 mặt thành.
* Lịch sử:
Cuối thế kỷ
XIX, đầu thế kỷ XX, khi thực dân Pháp đặt chính quyền bảo hộ thì Thành Cổ lại
có thêm nhà lao, toà mật thám, trại lính khố xanh, cơ quan thuế đoạn... Từ năm
1929 đến năm 1972, nhà lao Quảng Trị là nơi giam cầm các chiến sĩ cộng sản và
những người yêu nước và chính nơi đây đã trở thành trường học chính trị, để rèn
luyện ý chí son sắt, đấu tranh trực diện với kẻ thù của những người yêu nước.
Thành Cổ Quảng
Trị còn được thế giới biết đến và kính phục bởi cuộc đấu tranh anh dũng để bảo
vệ Thành Cổ suốt 81 ngày đêm của các chiến sĩ giải phóng quân và nhân dân Quảng
Trị
Do phải gánh
chịu một khối lượng bom đạn khổng lồ trong chiến tranh nên từ sau hoà bình lập
lại, Thành Cổ chỉ còn dấu vết của một số đoạn thành, lao xá, cổng tiền, hậu...
Từ năm 1993 -
1995, hệ thống hào, cầu, cống, một số đoạt thành, cổng tiền đã được tu sửa,
hàng nghìn cây dừa đã mọc lên phía trong thành. Đặc biệt một đài tưởng niệm lớn
đã được xây dựng ở chính giữa Thành Cổ. Đài tưởng niệm được đắp nổi bằng đất có
hình một nấm mồ chung, bốn phía gia cố xi măng tạo thành hình bốn cửa của Thành
Cổ, phía trên là nơi để mọi người thắp hương tưởng niệm.
Hiện nay Thành
Cổ được Nhà nước đầu tư để tôn tạo các khu vực:
- Khu ghi dấu
ấn về cuộc chiến đấu 81 ngày đêm ở góc Đông Nam, tái toạ lại chiến trường năm
1972 với hầm hào, công sự, hố bom… Tại đây sẽ đặt 81 khối đá tự nhiên tạc văn
bia mô tả cuộc chiến đấu phi thường của quân và dân ta.
- Khu phục dựng
Thành Cổ nguyên sinh: ở phía Đông bắc, thu nhỏ kiến trúc các công trình cổ,
trồng một rừng mai vàng để gợi biểu tượng non Mai sông Hãn.
- Khu công viên
văn hoá: ngoài tượng đài và nhà trưng bày bổ sung hai tầng, tại phía tây và tây
nam này xây dựng một công viên có nhiều lối đi, ghế đá, cây cảnh, hồ nước, sân
chơi,...
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Quảng Trị:
một thời khói lữa - Du ký mùa thu
Quảng Trị là một
vùng quê nghèo của miền Trung. Khí hậu khắc nghiệt, với gió Lào khô da bỏng
thịt vào mùa nắng và những trận mưa dầm dề của mùa mưa. Đây cũng là vùng tâm
bảo của Việt Nam
với rất nhiều cơn bão ghé thăm khu vực này hàng năm. Bao đời nay, Quảng Trị vẫn
nghèo như thế. Dọc trên con đường từ Huế ra đến Quảng Trị, khung cảnh của vùng này
còn khá hoang vu và xơ xác. Hai bên đường hàng quán lơ thơ, cảnh trí đơn điệu
đến nao lòng.
Bốn bề bát ngát
xa trông
Cát vàng cồn nọ
bụi hồng dặm kia (ND)
Nhưng nhắc đến
Quảng Trị, có lẽ người ta nhớ nhiều hơn về những khía cạnh lịch sữ đã được ghi
vào vùng đất này. Đây chính là vùng đất chia cắt 2 miền Nam – Bắc của Việt Nam tại vỹ tuyến 17. Cho đến nay, cây
cầu Hiền Lương ở vỹ tuyến 17 vẫn còn hiện diện như là chứng nhân lịch sữ của
một thời kỳ binh đao khói lữa.
Chính vì vị trí
đặc biệt như vậy, Quảng Trị đã trở thành một khu vực tranh chấp hết sức quyết
liệt giữa hai phía Bắc – Nam
. Là chiến trường của những trận đánh khốc liệt mà mỗi bước tiến công đều phải
trả giá bằng sự ngã xuống của hàng ngàn chiến sĩ của cả hai phía. Cũng bởi vì
vậy, cả hai nghĩa trang liệt sĩ to nhất nước đều tập trung ở vùng này: Nghĩa
Trang Liệt Sĩ Trường Sơn và Nghĩa Trang Thành Cổ Quảng Trị. Và đây cũng chính
là nơi đã diễn ra rất nhiều các đại lễ trai đàn cầu siêu cho các oan hồn đã
khuất.
Trận đánh lớn nhất
ở khu vực này chính là Chiến dịch Xuân hè 1972 (còn gọi là Mùa Hè Đỏ Lửa). Đây
là cuộc tổng tấn công chiến lược bằng các chiến dịch tiến công quy mô lớn, hiệp
đồng binh chủng của quân đội nhân dân Việt Nam (Bắc Việt), tiến công sâu hệ
thống phòng ngự của quân đội Việt Nam Cộng hòa (Nam Việt). Chiến sự ác liệt
nhất diễn ra ở khu vực Trị Thiên (Quảng Trị và Thừa Thiên Huế) với thương vong
rất nhiều dành cho cả hai phía.
Thành cổ
Quảng Trị
Vị trí
Thành Cổ Quảng Trị
nằm ngay ở trung tâm thị xã Quảng Trị, cách quốc lộ 1A khoảng 2km về phía Đông,
cách bờ sông Thạch Hãn 500m về phía Nam.
Đây vừa là công
trình thành luỹ quân sự, vừa là trụ sở hành chính của nhà Nguyễn trên đất Quảng
Trị từ năm 1809 đến năm 1945. Theo các nguồn tài liệu thì vào đầu thời Gia
Long, thành được xây dựng tại phường Tiền Kiên (Triệu Thành - Triệu Phong),
đến năm 1809, vua Gia Long cho dời đến xã Thạch Hãn (nay là phường 2 thị
xã Quảng Trị).
Kiến trúc
Lúc đầu, thành
được đắp bằng đất, đến năm 1827, vua Minh Mạng cho xây lại bằng gạch. Khuôn
viên Thành Cổ Quảng Trị có dạng hình vuông với chu vi tường thành là 481 trượng
6 thước (gần 2000m), cao 1 trượng 94m), dưới chân dày 3 trượng (12m). Bên ngoài
thành có hệ thống hào rộng bao quanh. Bốn góc thành là 4 pháo, đài cao, nhô hẳn
ra ngoài. Các cửa: Tiền, Hậu, Tả, Hữu xây vòm cuốn, rộng 3,4m, phía trên có
vọng lâu, mái cong, lợp ngói, cả 4 cửa đều nằm chính giữa 4 mặt thành.
Nội thành có các
công trình kiến trúc như Hành cung, cột cờ, dinh Tuần Vũ, dinh án Sát, dinh
Lãnh Binh, Ty Phiên, Ty Niết, kho thóc, nhà kiểm học, trại lính … Trong đó,
Hành cung được xem là công trình nổi bật nhất: bao bọc xung quanh là hệ thống
tường dày, chu vi 400m, có hai cửa. Hành cung là một ngôi nhà rường, kết cấu 3
gian, 2 chái, mái lợp ngói liệt, trên có trang trí các hoạ tiết: rồng, mây,
hoa, lá… Đây là nơi để vua ngự và thăng quan cho các quan cấp tỉnh ở Quảng Trị
hay tổ chức các lễ tiết trong năm.
Lịch sử
Cuối thế kỷ XIX,
đầu thế kỷ XX, khi thực dân Pháp đặt chính quyền bảo hộ thì Thành Cổ lại có
thêm nhà lao, toà mật thám, trại lính khố xanh, cơ quan thuế đoạn... Từ năm
1929 đến năm 1972, nhà lao Quảng Trị là nơi giam cầm các chiến sĩ cộng sản và
những người yêu nước và chính nơi đây đã trở thành trường học chính trị, để rèn
luyện ý chí son sắt, đấu tranh trực diện với kẻ thù của những người yêu nước.
Thành Cổ Quảng Trị
còn được thế giới biết đến và kính phục bởi cuộc đấu tranh anh dũng để bảo vệ
Thành Cổ suốt 81 ngày đêm của các chiến sĩ giải phóng quân và nhân dân
Quảng Trị
Hai phần ba tỉnh
Quảng Trị được hoàn toàn giải phóng vào đầu năm 1972 là sự quyết định thắng lợi
tại bàn Hội nghị Paris về chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam. Vì vậy, để làm thay
đổi hội nghị, Mỹ - ngụy đã âm mưu huy động tối đa lực lượng và phương tiện nhằm
tái chiếm thị xã Quảng Trị mà trong đó mục tiêu đánh phá hàng đầu là Thành Cổ.
Tại thị xã nhỏ bé
chưa đầy 2Km2 này, địch đã tập trung vào đây mỗi ngày 150 - 170 lần máy bay
phản lực, 70 - 90 lần máy bay B52, 12 - 16 tàu khu trục, tuần dương hạm, 2 sư
đoàn dù và thuỷ quân lục chiến, 1 liên đoàn biệt động, 4 trung đoàn thiết giáp
(với 320 xe tăng, xe bọc thép) và hàng chục tiểu đoàn pháo cỡ lớn...
Chỉ trong vòng 81
ngày, Mỹ- ngụy đã ném xuống đây gần 330.000 tấn bom đạn, tương đương sức công
phá của 7 quả bom nguyên tử mà Mỹ đã ném xuống Nhật Bản năm 1945. Riêng ngày
25/7, chúng xả vào Thành Cổ hơn 5000 quả đại bác.
Trước cuộc tấn
công cực kỳ dã man đó, quân và dân ta dù số lượng không đông (các đơn vị của sư
320, 308, 325 là chủ yếu) song với ý chí quyết tâm cao độ, tinh thần chiến đấu
kiên cường đã đánh địch bật ra khỏi Thành Cổ và cả thị xã mà có khi "mỗi
mét vuông đất là cả một mét máu".
Chiến công ở Thành
Cổ Quảng Trị đi vào lịch sử đấu tranh cách mạng của dân tộc Việt Nam những trang
hào hùng. Thành Cổ là nơi hi sinh cao quý của biết bao chiến sĩ giải phóng quân
và nhân dân Quảng Trị anh hùng.
Thành Cổ Quảng Trị
được Bộ Văn hoá - Thông tin xếp hạng di tích Quốc gia theo quyết định số 235/VH
- QĐ ngày 12/12/1986. Năm 1994, Thành Cổ Quảng Trị lại được xếp vào danh mục
những di tích Quốc gia đặc biệt quan trọng.
Do phải gánh chịu
một khối lượng bom đạn khổng lồ trong chiến tranh nên từ sau hoà bình lập lại,
Thành Cổ chỉ còn dấu vết của một số đoạn thành, lao xá, cổng tiền, hậu...
Từ năm 1993 -
1995, hệ thống hào, cầu, cống, một số đoạt thành, cổng tiền đã được tu sửa,
hàng nghìn cây dừa đã mọc lên phía trong thành. Đặc biệt một đài tưởng niệm lớn
đã được xây dựng ở chính giữa Thành Cổ. Đài tưởng niệm được đắp nổi bằng đất có
hình một nấm mồ chung, bốn phía gia cố xi măng tạo thành hình bốn cửa của Thành
Cổ, phía trên là nơi để mọi người thắp hương tưởng niệm.
Hiện nay Thành Cổ
được Nhà nước đầu tư để tôn tạo các khu vực:
- Khu ghi dấu ấn
về cuộc chiến đấu 81 ngày đêm ở góc Đông Nam, tái toạ lại chiến trường năm 1972
với hầm hào, công sự, hố bom… Tại đây sẽ đặt 81 khối đá tự nhiên tạc văn bia mô
tả cuộc chiến đấu phi thường của quân và dân ta.
- Khu phục dựng
Thành Cổ nguyên sinh: ở phía Đông bắc, thu nhỏ kiến trúc các công trình cổ,
trồng một rừng mai vàng để gợi biểu tượng non Mai sông Hãn.
- Khu công viên
văn hoá: ngoài tượng đài và nhà trưng bày bổ sung hai tầng, tại phía tây và tây
nam này xây dựng một công viên có nhiều lối đi, ghế đá, cây cảnh, hồ nước, sân
chơi,...
Thành Cổ Quảng Trị
là địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống yêu nước và là điểm thu hút hấp dẫn
khách tham quan trong nước và bè bạn quốc tế
Theo
www.dostquangtri.gov.vn
